باسمه تعالی

فعالیت‌‌های آغازین این کمیته که به شدت تحت تاثیر اوضاع و احوال حاکم بر فضای بین‌المللی به دلیل جنگ سرد بود، در نهایت منتهی به تصویب قطعنامه ۱۷۲۱ مجمع عمومی  در دسامبر ۱۹۶۱ گردید که در آن براصول زیر تاکید شده است:

۱) حقوق بین‌الملل، شامل ترتیبات مندرج در منشور ملل متحد بر فضای ماورای جو نیز قابلیت اجرایی خواهد داشت.

۲) در فضای ماورای جو، شامل اجرام آسمانی، آزادی کامل کاوش و بهره‌برداری برای تمامی کشورها وجود خواهد داشت و هرگونه ادعای مالکیت براین نقاط فاقد وجاهت قانونی است.

پس از این قطعنامه شاهد تصویب  ۵  معاهده در زمینه حقوق فضا در یک دوره زمانی تقریبا کوتاه، یعنی سال‌های پایانی دهه ۶۰ و سال‌های آغازین دهه ۷۰ هستیم. پس از معاهده فضای ماورای جو، سایر معاهدات تدوین شده در این کمیته عبارت‌اند از:

• موافقت‌نامه راجع به نجات فضانوردان، بازگرداندن فضانوردان و بازگرداندن اشیاء پرتاب شده به فضای ماورای جو ۱۹۶۸
• کنوانسیون مربوط به مسئولیت‌ بین‌المللی در مورد خسارت ناشی از اجسام فضایی ۱۹۷۲
• کنوانسیون ثبت اشیاء پرتاب شده به فضای ماورای جو ۱۹۷۵
• موافقت‌نامه حاکم بر فعالیت‌های دول در ماه و دیگر اجسام آسمانی۱۹۷۹

معاهده فضای ماورای جو را باید به حق منشور حقوق فضا، یا همان‌طور که برخی گفته‌اند ، قانون اساسی فضا دانست. این سند حاوی اصول و قواعدی است که تقریبا تمام معاهدات تصویب شده پس از آن را می‌توان توسعه‌دهنده ترتیبات مندرج در آن دانست. علاوه بر معاهدات یاد شده، برای تبیین و توضیح بیش‌تر مندرجات معاهده فضای ماورای جو، چهار قطعنامه در مجمع عمومی تحت عنوان کلی ” اصول ” به تصویب رسید که بدین شرح است:

• اصول حاکم بر فعالیت‌های دولت‌ها در زمینه استفاده از اقمار مصنوعی برای پخش برنامه‌های تلویزیونی ۱۹۸۲
• اصول مربوط به نحوه سنجش از راه دور از فضای ماورای جو ۱۹۸۶
• اصول مربوط به استفاده از انرژی هسته‌ای در فضای ماورای جو ۱۹۹۲
• اعلامیه اصول مربوط به همکاری بین‌المللی دولت‌ها در زمینه کاوش و بهره‌برداری از فضای ماورای جو با در نظر گرفتن منافع مشترک بشریت با بذل توجه ویژه به منافع کشورهای کم‌تر توسعه یافته ۱۹۹۶.

معاهده فضای ماورای جو در اکتبر  ۱۹۶۷ لازم‌الاجرا شد و دولت‌های عضو این معاهده ملزم هستند تا فعالیت‌های گوناگون خود در فضای ماورای جو را مطابق  با اصول و مقررات مذکور در آن به انجام برسانند و حتی با فرض وقوع پیشرفت‌های شگرف در زمینه اکتشافات فضایی به هرحال نمی‌توان اصول پایه‌ای طرح‌ شده در این سند را نادیده انگاشت ، هر چند نیاز به انجام تغییرات جزئی و به‌روزرسانی قواعد موجود در این معاهده با عنایت به رشد فن‌آوری فضایی نیز ضروری می‌نماید.

منبع: کتاب معاهده فضای ماورای جو، نوشته‌ی سرکار  خانم دکتر الهام امین زاده