تاثیرات مناقشه اکراین و روسیه بر عرصه‌ی فضایی جهان
باسمه تعالی
کمتر از دو هفته از حمله نظامی روسیه به اوکراین می گذرد و حالا این موضوع ، جدا از یک چالش نظامی، ابعاد بسیار گسترده تری به خود گرفته و تاثیرات قابل توجهی در حوزه های اقتصادی، سیاسی، ورزشی و به طور ویژه فضایی گذاشته است.
معلول های این جنگ در حوزه فضا، مسیر توسعه و پیشبرد پروژه های جهانی و شرکت های این حوزه در سال های آتی را دچار تغییرات جدی خواهد کرد.
با بروز این جنگ روسیه در یک سو و کشور های غربی و ایالات متحده آمریکا در یک سو قرار گرفته اند و حال این صف آرایی فراتر از میدان سیاست و نبرد کشیده شده و پای عرصه های استراتژیکی چون فضا به میان آمده است.
در حالی که جنگ روسیه و اوکراین بر روی زمین اتفاق می افتد، جامعه بین المللی برخی پیامدهای آن را در فضا تماشا می کند. در حالی که هنوز خیلی چیزها نامشخص است، در ادامه تأثیرات عمده این درگیری بر فضا که در هفته گذشته اعلام شده است، مورد بررسی قرار می گیرد:
- ایستگاه فضایی بین المللی ISS
فوری ترین تاثیر بر روی ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) است که از نوامبر ۲۰۰۰ به طور مداوم میزبان خدمه ای از ایالات متحده، روسیه، اروپا و ژاپن بوده است. خدمه فعلی شامل یک فضانورد از آژانس فضایی اروپا (ESA) و چهار فضانورد از ناسا و دو نفر از سازمان فضایی روسیه ( Roscomos ) هستند.
تا کنون، ورود و خروج کوتاه مدت به ایستگاه فضایی بین المللی و از آن طبق برنامه ریزی انجام می شد، از جمله ورود برنامه ریزی شده سایوز MS-20 با سه فضانورد روسی که در ۱۸ مارس پرتاب می شود و یا حرکت برنامه ریزی شده سایوز MS-19 که در حال حاضر به ایستگاه فضایی بین المللی متصل است تا فضانورد ناسا، Mark Vande Hei در ۳۰ مارس به زمین باز گرداند.
مقامات غربی اینطور عنوان کرده اند که ” مطمئناً، ما در موقعیت بهتری نسبت به الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ هستیم، زمانی که سایوز تنها فضاپیمای سرنشین دارد بود که می‌توانستند به ایستگاه بروند و برگردند. اکنون، SpaceX Crew Dragon برای این منظور در دسترس است. همچنین استارلاینر بوئینگ نیز ممکن است به زودی در دسترس باشد، اگرچه هنوز باید در بهار امسال یک پرواز آزمایشی موفقیت آمیز انجام دهد.”
روسیه پیش از این به خروج از ایستگاه فضایی بین‌المللی اشاره می‌کرد و گزارش اخیر رسانه‌های دولتی حاکی از آن بود که این کشور مشارکت خود را تا سال ۲۰۲۴ در پاسخ به تحریم‌ها تمدید نخواهد کرد. لازم به ذکر است روسیه و چین در حال حاضر برنامه هایی برای پیشنهاد ایستگاه تحقیقاتی مشترک بین المللی در اوایل دهه ۲۰۳۰ دارند.
رئیس سازمان فضایی روسیه یا Roscosmos، دیمیتری روگوزین، در توییتر با انتشار تهدیدهایی گفت که اگر تحریم ها ادامه یابد و Roscosmos از ایستگاه فضایی بین المللی خارج شود، ایستگاه فضایی بین المللی به زمین سقوط می کند. قبل از این روسیه با استفاده از فضاپیماهای خود مانور های حفظ مداری ایستگاه فضایی بین المللی را انجام می داد، اما ناسا در حال بررسی امکان ادامه عملیات ایستگاه بدون کمک روسیه در صورت نیاز است.
کتی لودرز (NASA) می‌گوید: «ما هیچ نشانه‌ای در سطح کاری دریافت نمی‌کنیم که نشان دهد همتایان ما متعهد نیستند. با این اوصاف، ما همیشه به دنبال این هستیم که چگونه انعطاف‌پذیری عملیاتی بیشتری به دست آوریم.
برای مثال، فضاپیمای Cygnus متعلق به Northrop Grumman که به تازگی وارد چرخه عملیات شده است، توانایی تقویت مدار ایستگاه را دارد. »
- ماموریت های بین سیاره ای
جنگ روسیه و اوکراین بر اکتشافات سیاره ای و پرتاب های آینده نیز تأثیر می گذارد. قبلاً آژانس فضایی اروپا (ESA) اعلام کرده بود که مریخ نورد ExoMars Rosalind Franklin که از پرتابگر و فرودگر روسی استفاده می کند، امسال پرتاب نخواهد شد. این ماموریت قبلاً از پنجره پرتاب مریخ در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به تعویق افتاده است.
سازمان فضایی روسیه یا Roscomos همچنین توییت کرد که با NASA در ماموریت تحقیقاتی آینده Venera-D سیاره زهره همکاری نخواهد کرد.
- توقف پرتاب های Soyuz
در پاسخ به تحریم‌های ناشی از جنگ، Roscosmos، از پرتاب موشک Soyuz از مرکز فضایی کورو در گویان فرانسه که پیش از این یکی از سایت های پرتاب روسیه به حساب می آمد، خودداری خواهد کرد. پرسنل روسی نیز در تبعیت از این اعلام در حال ترک این مرکز فضایی هستند.
آژانس فضایی اتحادیه اروپا یا ESA نیز اعلام کرده است که به بررسی سایر پرتابگرها می‌پردازد. گزینه‌ها شامل پرتاب‌کننده‌های Vega C و Ariane-6 هستند که برای اولین بار در آوریل و پایان سال ۲۰۲۲ عرضه می‌شوند. قابل ذکر است، این تغییر می تواند پرتاب تلسکوپ فضایی Euclid را که در حال حاضر هنوز برای سال ۲۰۲۳ تعیین شده است، به تاخیر بیاندازد.
- توقف توسعه شرکت OneWeb دومین بازیگر اینترنت ماهواره ای
برخی از استارت‌آپ‌های فضایی هم اکنون خود را در وضعیتی نامطمئن می‌بینند. شاید مهمترین تاثیر این جنگ در شرکت OneWeb قابل مشاهده باشد. این شرکت مخابراتی در حال ساخت یک منظومه ماهواره ای در مدار پایین زمین LEO برای ارائه اینترنت پهن باند در رقابت با Starlink شرکت Space X است. این شرکت برای پرتاب ماهواره هایش به فضا به موشک های Soyuz بستگی دارد. Roscosmos اکنون خواسته است که از این ماهواره‌ها برای مقاصد نظامی استفاده نشوند. همچنین در ادعایی عجیب از دولت بریتانیا که پیش از این به هنگام ورشکستگی شرکت One Web روی آن سرمایه گذاری کرده بود خواسته است تا سهام خود را از این پروژه پس بگیرد. خواسته‌هایی که در نهایت باعث شد OneWeb پرتاب پیش رو را لغو کند و تمام پرتاب‌های آینده را که متکی به روسیه بود را متوقف کند.
- راه اندازی اینترنت ماهواره ای Starlink در اوکراین
در حالی که شرکت OneWeb با چالشی جدی در توسعه کار خود مواجه شده است، شرکت Space X پس از درخواست وزیر تحول دیجیتال اوکراین مبنی بر ارائه سرویس اینترنت ماهواره ای در این کشور، این فرصت را غنیمت دانسته و با ارسال ترمینال های زمینی خود به این کشور در کمتر از ۱۰ ساعت به ارائه سرویس اینترنت ماهواره ای پرداخت.
ایلان ماسک همچنین بیان کرد:« در حالی که ما در حال رسیدن به مریخ هستیم روسیه در حال تصرف اوکراین می باشد.»
وی همچنین اعلام داشت که ترمینال های بیشتری در حال رسیدن به اوکراین هستند.
کلام آخر
در گوشه و کنار فضای رسانه ای، اخباری دیگری هم از تاثیرات این جنگ به روی عرصه فضایی شنیده می شود. مثل توقف فروش انواع موتور های راکت روسیه به شرکت های امریکایی !
اما باید این را در نظر داشت که با وجود تاثیرات کوتاه مدت این جنگ بروی صنعت فضایی اتحادیه اروپا و نیز ایالات متحده آمریکا و ایجاد خلل در پروژه های جاری این کشور ها، این فرصت برای بازیگران جدید وجود خواهد داشت که خلا های بوجود آمده ناشی از خروج روسیه را جبران کرده و جایگاه خود را در صنعت فضایی تثبیت نمایند. باید دید که با وجود تحریم های غرب علیه روسیه در صنعت فضایی، این کشور بیش از پیش به سمت انجام پروژه های مشترک با چین سوق پیدا خواهد کرد و یا روند نزولی در این صنعت با توجه به هزینه های بالایی که پیش از این از طریق همکاری های بین المللی تامین می شد، طی خواهد کرد.